Μετά πολλά προσκόμματα, κατ’ εκείνην της 6 προς 7 εισπλέουσιν εις τον λιμένα της Χίου ο Κανάρης και ο Πιπίνος, και ο μεν κατευθύνει το ηφαίστειόν του εις την ναυαρχίδα και την κατακαίει […].

Πηγή: Νικόλαος Σπηλιάδης, Απομνημονεύματα, τ. Α΄, Αθήνησι, Εκ του Τυπογραφείου Χ.Ν. Φιλαδελφέως, 1851, σ. 375.

Την δε 30 Μαρτίου, ήτοι την Μεγάλην Πέμπτην, εφάνη έξωθεν της Χίου ο Οθωμανικός στόλος υπό τον Καραλήν, συγκείμενος εκ τεσσαράκοντα εξ πλοίων, εξ ών ήσαν εξ δίκροτα, εννέα φραγάται και τα άλλα Κορβέται, Βρίκαι και Βομβάρδαι. Είχε δε ο στόλος και επτά χιλιάδεν ενόπλων στρατιωτών. Άμα εμφανισθέντος του στόλου, τα Ψαριανά πλοία ανεχώρησαν. Ο στόλος τη νύκτα κανονοβολών απεβίβασεν επτά χιλίαδες στρατιώτες ξυφήρεις, οίτινες αμφοτέρωθεν ώρμησαν κατά των Σαμίων, οίτινες αμφοτέρωθεν ώρμησαν κατά των Σαμίων, οίτινες άμα τους είδον ερχομένους έφυγον, εγκαταλιπόντες την πόλιν, εις την οποίαν εισελθόντες οι Οθωμανοί επυρπόλησαν ως και τα παρακείμενα χωρία, και ακολούθως εδόθησαν εις την σφαγήν, αρπαγήν και λεηλασίαν… Ο Καπετάν Πασάς, κηρύξας διά των Προξένων αμνηστείαν, εξηπάτησε τους Χίους και τους έφερε να προσκυνήσωσιν• αλλ’ ακολούθως διασπείρας τριάκοντα χιλιάδας θηρίων αιμοβόρων εις τα χωρία κατέσφαξεν ανηλεώς 23.000 και 47.000 ηχμαλώτισε […]. Ο Καπετάν Πασάς εστόλισε τα πλοία του με απηγχονισμένους προκρίτους προσκυνήσαντας. Το αυτό τούτο έπραξε και ο του φρουρίου Πασάς, μεταξύ τούτων ήτο και ο ενάρετος Αρχιερεύς Πλάτων.

Πηγή: Λάμπρος Κουτσονίκας, Γενική ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Β΄, Εν Αθήναις, Τύποις του «Ευαγγελισμού» Δ. Καρακατζάνη, 1863-1864, σ. 105-106.

Την δε 30, ήτοι την μεγάλην πέμπτην, εφάνη έξωθεν της Χίου ο στόλος υπό τον καπητάμπασαν Καραλήν, εκ 46 πλοίων, εξ ών 6 δίκροτα και 9 φρεγάται και κορβέτται, τα δε λοιπά βρίκια, και βομάρδαι• έφερε δε και επτακισχιλίους οπλοφόρους…επειδή επί της εισβολής των εχθρών οι πλείστοι των εν τη πόλει Χριστιανών απεμακρύνθησαν εις τα ενδότερα της νήσου προς αποφυγήν του κινδύνου…την δε κυριακήν του Πάσχα (2 απριλίου) εξεστράτευσαν κατά του μοναστηρίου του αγίου Μηνά…εντός του κατέφυγαν 3000 Χίοι ως εις ασφαλές μέρος. Οι Τούρκοι, πεσόντες πανταχόθεν επί το περιτείχισμα και σπάσαντες αυτό, εισέδυσαν ξιφήρεις μετά τινα αντίστασιν, κατέκαυσαν το μοναστήριον, και τους εγκλείστους εκτός ολίγων εξωλόθρευσαν τους μεν διά σιδήρου τους δε διά πυρός…εκατόν δεκατρείς χιλάδες ηριθμούντο οι καθ’ ολην την νήσον Χριστιανοί την 30 μαρτίου• 1800 εναπέμειναν τον αύγουστον• εν τω μεταξύ δε τούτω 23,000 εφονεύθησαν, 47,000 κατά το κατάστιχον του τελώνου ηνδραποδίσθησαν, οι δε λοιποί τήδε κακείσε κακώς διεσώθησαν. Τοιουτοτρόπως η περίφημος Χίος, η νήσος της τρυφής, του πλούτου και της παλυανθωπίας, έγεινε τόπος ερημώσεως και δακρύων.

Πηγή: Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Έκδοσις δευτέρα επιθεωρηθείσα και διορθωθείσα, τ. Β΄, Εν Λονδίνω, Εκ της εν τη αυλή του Ερυθρού Λέοντος τυπογραφίας Ταϋλόρου και Φραγκίσμου, αωξ΄-αωξβ΄ [1860-1862], σ. 194-199.

Την νύκτα προ της ημέρας του μπαϊραμίου, ο έστι την της 6 ιουνίου, συνήλθαν επί της τουρκικής ναυαρχίδας πολλοί των πλοιάρχων του τουρκικού στόλου εις συνεορτάσιν…δύο ελληνικά πυρπολικά, το μεν υπό τον Ανδρέαν Πιπίνον Υδραίον, το δε υπό τον Κωνσταντίνον Κανάρην Ψαριανόν, απέπλευσαν διά νυκτός εκ Ψαρών κατά το αρκτικόν μέρος της Χίου… τα δύο πυρπολικά παρέπλεαν υπό ξένην σημαίαν το Καραμπουρνού κρυπτόμενα υπό την ξηράν• αφ’ ού ενύκτωσεν, εισήλθαν ησύχως και ανυπόπτως, εις τον πορθμόν, διότι εξ αιτίας της εορτής του μαϊραμίου ηγκυροβόλησε και η προφυλακίς και έπλεαν εν μέσω του εχθρικού στόλου…το μεν ψαριανόν εις την πρώραν της ναυαρχίδος και περίπλεχθέν μετέδωκεν αμέσως τας φλόγας του, το δε υδραϊκόν εις την πρώραν της υποναυαρχίδος, όπου εκόλλησεν, αλλ’ εξεκόλλησε προτού μεταδώσει τας φλόγας του και καιόμενον εκυμαίνετο τήδε κακείσε εν μέσω του στόλου ενδίδον φόβον και ταραχήν.

Πηγή: Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Έκδοσις δευτέρα επιθεωρηθείσα και διορθωθείσα, τ. Β΄, Εν Λονδίνω, Εκ της εν τη αυλή του Ερυθρού Λέοντος τυπογραφίας Ταϋλόρου και Φραγκίσμου, αωξ΄-αωξβ΄ [1860-1862], σ. 201-202.

Την 9 οκτωβρίου ανεχώρησεν ο Φαβιέρος και οι περί αυτόν εκ Μεθένων εις Ψαρά• συνεκροτείτο δε η τακτική δύναμίς του εκ τριών ταγμάτων 700 στρατιωτών, ενός λόχου πυροβολιστών, 60 ιππέων εφίππων, 140 ανίππων, 3 κανονιών ελαφρών, 7 βαρέων και 10 βομβοβόλων• συνήλθαν εις Ψαρά και οι 1500 μη τακτικοί Στερεοελλαδίται και Χίοι, εν οίς και υιοί προκρίτων της νήσου, και αποπλέυσαντες όλοι υπό την γενικήν οδηγίαν του Φαβιέρου προσωρμίσθησαν την εσπέραν της 16 εις Μαυρολιμένα…την δε εσπέραν της 18 εισέπλευσε τον πορθμόν της Χίου η Ελλάς, και την επαύριον ύψωσεν ο Κοχράνης τας τρεις συμμαχικάς σημαίας.

Πηγή: Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Έκδοσις δευτέρα επιθεωρηθείσα και διορθωθείσα, τ. Δ΄, Εν Λονδίνω, Εκ της εν τη αυλή του Ερυθρού Λέοντος τυπογραφίας Ταϋλόρου και Φραγκίσμου, αωξ΄-αωξβ΄ [1860-1862], σ. 223-226.