Απέναντι της Ναυπλίας εις το ακροθαλάσσιον υπάρχει η Λερναία Λίμνη, αναβρύουσα ύδατα άφθονα, κινούντα τέσσαρας μύλους, από τους οποίους επορίζετο η Καθέδρα το άλευρον. Ο Ιμπραχήμ Πασσάς, θέλων να δοκιμάση και εκεί την τύχην των όπλων του, ή και προθέμενος να στερήση το μέγα Φρούριον της Ναυπλίας από έν τοιούτον ωφέλιμον μέσον, εκινήθη κατά της θέσεως ταύτης εκ της Τριπολιτζάς […].

Πηγή: Κάρπος Παπαδόπουλος, Ανασκευή των εις την ιστορίαν των Αθηνών αναφερομένων περί του στρατηγού Οδυσσέως Ανδρούτζου του ελληνικού τακτικού και του συνταγματάρχου Καρόλου Φαββιέρου, Εν Αθήναις, Εκ της Τυπογραφίας Πέτρου Μαντζαράκη, 1837, σ. 64.

Οι δε στρατιώται ούτοι έφθασαν το εσπέρας εις Μύλους, και το πρωί εφάνη ο εχθρός εις το Κιβέρι επί κεφαλής πέντε χιλιάδων εξακοσίων πεζών και εξακοσίων ιππέων, και προσέβαλε την 13 τους ολίγους εκείνους Έλληνας, οίτινες ήσαν ωχυρωμένοι εις τας αποθήκας και εις ερηπυίας τινάς οικίας εξοχής του παρακειμένου περιβολίου των Μύλων […]. Η μάχη ήρχισεν από τας οκτώ και διήρκεσεν άχρι των ένδεκα και ημισείας.

Πηγή: Νικόλαος Σπηλιάδης, Απομνημονεύματα, τ. Β΄, Αθήνησι, Εκ του Τυπογραφείου Χ.Ν. Φιλαδελφέως, 1852, σ. 329.

Ο Ιμπραΐμπασιας…και αμέσως με το επίλοιπον σώμα, πεζικόν και ιππικόν, και με τα πυροβόλα, διαβάς από Αχλαδόκαμπον και από Παρθένι ανενοχλήτως, έφθασεν εις τας 13 Ιουν. Εις Κιουβέρι με όλην την ησυχίαν, αντίκρυ του Ναυπλίου…οι Μύλοι ήτον μια θέσις η πλέον αρμοδιωτέρα ως προς τον Ιμπραΐμη, αν την εξουσίαζεν. Δεν ηξεύρω αν εκινήθη συστηματικώς να τους κυριεύση. Των Μύλων η θέσις, αναγκαία διά το Ναύπλιον καθόλα και διά τον κόλπον… Δια να προκαταλάβη αυτήν την θέσιν, πρόλαβεν <η Κυβέρνησις> και έστειλεν τον Υψηλάντην Δημήτριον και τον Κωνσταντίνον Μαυρομιχάλην με έως 250 Ρουμελιώτας, όπυ έτυχαν εκτός και εντός του Ναυπλίου <υπό> τον <Μήτρον> Λιακόπουλον…τον Μακρυγιάννην…13< Ιουν. 1825> την αυγήν, φανείς <ο Ιμπραΐμ> εις Κιο(υ)βέρι, έκαμεν παύσιν έως δύο ώραις και <κατόπιν> εκινήθη…<ο Ιμραΐμης>, μετά 10-12 ωρών πόλεμον ετραβήχθη προς το Άργος, και οι Έλληνες τους ακολούθησαν ντουφεκώντας τους.

Πηγή: Ν. Κασομούλης, Στρατιωτικά ενθυμήματα της Επαναστάσεως των Ελλήνων (1821-1833). Προτάσσεται ιστορία του Αρματωλισμού, Γιάννης Βλαχογιάννης (εισ.-σημ.), τ. Β΄, Αθήναι, Χορηγία Παγκείου Επιτροπής, 1939, σ. 72-74.

Συγχρόνως περί τας 20 του αυτού επροχώρησεν εκ Θεσσαλίας προς το μέρος των Θερμοπηλών έν σώμα εχθρικού στρατεύματος, όπου ήτον εστρατοπεδευμένος ο Καπιτάν Διάκος και ο Επίσκοπος Σόλωνος με στρατιώτας, Λεβαδείτας, και Σαλωνίτας, εκεί συνεκροτήθη μάχη πεισματώδης• και, επειδή ο τε Σόλωνος και ο Καπιτάν Διάκος ευρέθησαν με ολίγους στρατιώτας εις μίαν θέσιν ανίσχυρον, περιεκυκλώθησαν από τους εχθρούς• και ο μεν Σόλωνος εφονεύθη ευθύς, ο δε Καπιτάν Διάκος επολέμησεν ηρωικώς πολλάς ώρας, και εφόνευσε πολλούς των εχθρών, αλλά τέλος πάντων, με το να έσκασε το τουφέκι του και τόπον δεν είχε να φύγη, συνελήφθη ζων και εθανατώθη• οι δε λοιποί Έλληνες διεφυλάχθησαν εις τα ορεινά μέρη.

Πηγή: Παλαιών Πατρών Γερμανός, Υπομνήματα περί της επαναστάσεως της Ελλάδος. Από το 1820 μέχρι του 1823, Καλλίνικος Καστόρχης (επιμ.), Εν Αθήναις, Εκ της τυπογραφίας Πέτρου Μαντζαράκη, 1837, σ. 32.

Βλέποντες λοιπόν οι Τουρκαλβανοί και Μακεδόνες την ανδραγαθίαν του Μαχμέτ πασά, εφώρμησαν και αυτοί αμιλλόμενοι διά το μικρόν οχύρωμα του στρατηγού Διάκου, τίς πρώτος εξ αυτών να το κατακρατήση• σκοτόνεται εν πρώτοις ο αδελφός του, του οποίου το πτώμα μεταχειρίζεται ως προπύργιον ο στρατηγός, συντρίβεται και αυτού ο δεξιός βραχίων διάτινος πυροβολικής σφαίρας, εκκενοί διά της αριστεράς χειρός τα πιστόλια, κράζει τους συναγωνιστάς να τον σκοτώσωσιν, αλλ’ ουδείς πλέον έζη συλλαμβάνεται τέλος πάντων ζων… Θαυμάσας ο Βρυόνης εις τους λόγους του απεφάσισε να τον ιατρεύση και ελευθερώση• αλλ’ ο Μεχμέτ πασάς τον εβίασε να τον ψήση ζώντα.

Πηγή: Χριστόφορος Περραιβός, Απομνημονεύματα πολεμικά διαφόρων μαχών συγκροτηθεισών μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών κατά τε το Σούλιον και Ανατολικήν Ελλάδα από του 1820 μέχρι του 1829 έτους, τ. Α΄, Εν Αθήναις, Εκ της Τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά, 1836, σ. 57-58.

Την ακόλουθον ημέεραν (24 απριλίου) εξεδόθη απόφασις να σουβλισθή• ο δε κοινοποιήσας αυτώ την σκληράν απόφασιν, τω έδωκεν εις χείρας και το άτιμον και οδυνηρόν εργαλείον του θανάτου, και τω είπε να τον ακολουθήση βαστών αύτο. Ο Διάκος το έρριψε κατά γης αγανακτών, και στραφείς προς τους περιεστώτας Αλβανούς, «δεν ευρίσκεται τις», είπε, «να με σκοτώση; Διατί αφίνετε τους Ανατολίτας να με παιδεύωσιν; Εγώ κακούργος δεν είμαι». Ακούσας δε ότι αν ετούρκευεν εσώζετο, «Χριστιανός», απεκρίθη, «εγεννήθηκα, και Χριστιανός θ’αποθάνω.». Οδεύων δε εις τον τόπον της ποινής εστάθη, και ρίψας το βλέμμα επί την γελώσαν φύσιν κατά την εαρίνην εκείνην ώραν, είπε το εξής δίστιχον. «Γιά ιδέ καιρό που διάλεξεν ο Χάρος να με πάρη, τώρα π’ ανθίζουν τα κλαδιά και βγάν’ η γη χορτάρι.» Ηκολούθησε δε μετά ταύτα την πορείαν του και υπέστη καρτεροψύχως πολυώδυνον θάνατον τρεις ώρας βασανιζόμενος.

Πηγή: Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Έκδοσις δευτέρα επιθεωρηθείσα και διορθωθείσα, τ. Α΄, Εν Λονδίνω, Εκ της εν τη αυλή του Ερυθρού Λέοντος τυπογραφίας Ταϋλόρου και Φραγκίσμου, αωξ΄-αωξβ΄ [1860-1862], σ. 229.

Οι εχθροί κατεβαίνοντες από την Τριπολιτσά, ήλθαν έμπροσθεν των Μύλων την 13 ιουνίου περί την μεσημβρίαν, και οι μεν προχώρησαν εις το Άργος, οι δε απέμειναν εις άλωσιν αυτών• και πρώτον μεν ιππείς, κατόπιν δε πεζοί ώρμησαν εις τους φυλάσσοντας αυτούς, προκινδυνεύοντος του Ιβραήμη…δεκαπέντε Έλληνες και φιλέλληνες υπό τον Μακρυγιάννην, ρίψαντες τα τουφέκια επί γης και γυμνώσαντες τα ξίφη, ώρμησαν ιαχούντες επί τους προεισελθόντας, τους απεδίωξαν και διετήρησαν την θέσιν εκείνην.

Πηγή: Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Έκδοσις δευτέρα επιθεωρηθείσα και διορθωθείσα, τ. Γ΄, Εν Λονδίνω, Εκ της εν τη αυλή του Ερυθρού Λέοντος τυπογραφίας Ταϋλόρου και Φραγκίσμου, αωξ΄-αωξβ΄ [1860-1862], σ. 212-213.

Την 12 Ιουνίου άμα τη πρωία εξεστράτευσεν, η δε εμπροσθοφυλακή του έφθασεν έξωθεν των αντικρύ της Ναυπλίας Μύλων των αυθευτικών καλουμένων. Αλλ’ η Ελληνική τότε Κυβέρνησις ιδούσα την εις Τριπολιτζάν εισβολήν του εχθρού, ωχύρωσε τους Μύλους, και εις μεν την ξηράν απέστειλε τον Δ. Υψηλάντην, τον Κωνσταντίνον Μαυρομιχάλην, τον Χατζή Μιχάλην, τον Γεράσιμον Πάγκαλον, και άλλους, μεθ’ ών ήτον και ο Μακρυγιάννης…οι δε Οθωμανοί φθάσαντες εις τους αυθεντικούς Μύλους εφόρμησαν κατά πρώτον, και κατέλαβον το τείχος του έξωθεν περιβολίου, ότε υπήγε και ο Κάρπος με 65 τακτικούς• ορμήσαντες δε άπαντες οι Έλληνες έδιωξαν τους Οθωμανούς από το τείχος του περιβολίου φονεύσαντες εξ αυτών υπέρ τους 13.

Πηγή: Αμβρόσιος Φραντζής, Επιτομή της ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, αρχομένη από του 1715 και λήγουσα το 1835, τ. Β΄, Εν Αθήναις, Εκ της τυπογραφίας Η Βιτώρια του Κωνστ. Καστόρχη και Συντροφίας, 1839, σ. 365-367.