Εφονεύθησαν υπέρ τας δύο χιλιάδας και πεντακόσιοι, των οποίων τα πτώματα έμειναν εις το Δερβενάκι. Πόσοι δε επληγώθησαν, ουδείς οίδε, οι δε νικηταί ήρπασαν τόσα πλούσια λάφυρα, ώστε εχόρτασαν και αυτοί και πολλοί χωρικοί, οίτινες υπήγον μετά την μάχην έπειτα μίαν εβδομάδαν, και εύρισκον διάφορα πράγματα.

Πηγή: Κανέλλος Δεληγιάννης, Απομνημονεύματα, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 16-18, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1957], τ. Β΄, σ. 57.

Την επιούσαν δε ανεχωρήσαμεν και εφθάσαμεν εις Σαπολείβαδο όπου εύρομεν τον Γεροκολοκοτρώνη, όστις μας διέταξε να τρέξωμεν και καταλάβωμεν τα Δερβαίνα εις Μακρύ Πλάη, όπου εκεί θέλομεν εύρει και άλλους πολλούς καθώς εύρομεν τους Καρυτινούς μεθ’ όλων των οπλαρχηγών των […].

Πηγή: Κωνσταντίνος Διαμαντόπουλος, Απομνημονεύματα ή αληθή ιστορικά γεγονότα του 1821 μη αναφερόμενα εν ταις Ελληνικαίς ιστορίαις, Εν Τριπόλει, Τυπογραφείον Ι. Ν. Πρωτοπούλου, 1883, σ. 26.

Την ακόλουθον ημέραν εκίνησαν οι Τούρκοι να περάσουν εις Κόρινθον από Δερβενάκιον και ήρχισαν να περνούν έως ού φθάσωμεν· εκεί έγινε τρομερά αιματοχυσία, και εκλείσθη ο δρόμος εκ των πτωμάτων των Τούρκων και των ζώων, συγχρόνως όμως έφθασαν οι Κολοκοτρωναίοι από το άλλο μέρος και έγινε τότε η μάχη πεισματωδεστάτη, όθεν αφού είδεν ο Δράμαλης το δύσκολον της διαβάσεώς του εβιάσθη να οπισθοδρομήση και εστάθη έξωθεν του Ναυπλίου […].

Πηγή: Διονύσιος Ευμορφόπουλος, Απομνημονεύματα, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 20, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1957], σ. 15.

[Ο] Κολοκοτρώνης, μετέβη πλησίον του Δερβενακίου κατά το μέρος του Αγιώργη επί τινος υψηλού λόφου, έν τέταρτον της ώρας απέχοντος από το Δερβενάκι, με διακοσίους πενήντα στρατιώτας […].

Πηγή: Νικόλαος Σπηλιάδης, Απομνημονεύματα, τ. Α΄, Αθήνησι, Εκ του Τυπογραφείου Χ.Ν. Φιλαδελφέως, 1851, σ. 419.

Ο Δράμαλης πανστρατιά καταδίωξεν έως εις Κόρινθον τους στρατοπεδευμένους εις τα Δερβένια, κατέσφαξεν πολλούς αποσταμένους εις τον δρόμον φεύγοντες προς τον Ισθμόν <και> άφησεν φρουράν και 4 πυροβόλα εις το στενόν Αέρα. Κάποιος Αχιλλεύς ή Δημήτριος Κριεζής ιεροδιάκονος, φρούραρχος <Άκρο>κορίνθου και η φρουρά, αφου εφόνευσαν τον Κιαμήλμπέη πριν φθάσει Δράμαλης εις την Κόρινθον, άφησαν το φρούριον και ανεχώρησαν όλοι.

Πηγή: Ν. Κασομούλης, Στρατιωτικά ενθυμήματα της Επαναστάσεως των Ελλήνων (1821-1833). Προτάσσεται ιστορία του Αρματωλισμού, Γιάννης Βλαχογιάννης (εισ.-σημ.), τ. Α΄, Αθήναι, Χορηγία Παγκείου Επιτροπής, 1939, σ. 232-233.

Την 26 Ιουλίου εξήλθε του Άργους η εμπροσθοφυλακή των Τούρκων συγκειμένη εκ 10-12 χιλιάδων περίπου πεζών τε και ιππέων κατά το πλείστον Αλβανών, οίτινες επλησίασαν άρχισαν να εμβαίνουν εις τα Δερβενάκια, οι παρά του Κολοκοτρώνη τεθέντες πρόσκοποι έκαμον φανούς επί των υψηλών θέσεων και ήρχισαν τους προς ειδοποίησιν πυροβολισμούς και τούτο αμέσως έκαμε γνωστόν εις τον Άγιον Γεώργιον ευρισκόμενον Κολοκοτρώνην, όστις παραχρήμα διέταξε την εκκίνησην του στρατού εις τα Δερβενάκια προς απόκρουσιν του εχθρού…

Πηγή: Λάμπρος Κουτσονίκας, Γενική ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Β΄, Εν Αθήναις, Τύποις του «Ευαγγελισμού» Δ. Καρακατζάνη, 1863-1864, σ. 187.

Οι δε οπλαρχηγοί Έλληνες, μαθόντες την απόφασίν των [των Τούρκων], έπεμψαν προλαβόντως υπέρ τους πεντακοσίους στρατιώτας υπό την οδηγίαν του Νικήτα και Κολιοπούλου εις τα Δερβενάκια και Αγιονόρι, διά να πιάσουν τας στενάς θέσεις, από τας οποίας έμελλον να διαβώσιν οι Τούρκοι, οι οποίοι και εδοκίμασαν εκεί μεγάλην φθοράν.

Πηγή: Χριστόφορος Περραιβός, Απομνημονεύματα πολεμικά διαφόρων μαχών συγκροτηθεισών μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών κατά τε το Σούλιον και Ανατολικήν Ελλάδα από του 1820 μέχρι του 1829 έτους, τ. Α΄, Εν Αθήναις, Εκ της Τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά, 1836, σ. 164.

Την 26 ιουλίου εκινήθει όλον το εχθρικόν στρατόπεδον προς την οδόν των Δερβενακίων…ήρχισεν η μάχη. Ο Κολοκοτρώνης εφύλαττε τότε την προς τα αριστερά των Δερβενακιών και τέταρτον ώρας αυτών απέχουσαν θέσιν του Αγίου Γεωργίου, υποπτεύων μη διέλθωσιν οι Τούρκοι δι’ εκείνου του μέρους ως ομαλωτέρον…οι Τούρκοι πολεμούμενοι έμπροσθεν, όπισθεν, δεξιά και αριστερά, συνωθούμενοι και συναγωνιζόμενοι να περάσωσι και αύτοι εις Κουρτέσαν συνεσωρεύθησαν επί τι βάραθρον υπό την εκκλησίαν του Αϊσώστη και εκεί ηφανίσθησαν.

Πηγή: Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Έκδοσις δευτέρα επιθεωρηθείσα και διορθωθείσα, τ. Β΄, Εν Λονδίνω, Εκ της εν τη αυλή του Ερυθρού Λέοντος τυπογραφίας Ταϋλόρου και Φραγκίσμου, αωξ΄-αωξβ΄ [1860-1862], σ. 279-281.

Ο Θ. Κολοκοτρώνης εις τον Άγιον Γεώργιον, απέστειλεν εις τα Δερβενάκια τον Αντώνιον Κολοκοτρώνην και τον Πάνον Αναγνωστόπουλον με 650 Έλληνας, οίτινες κατέλαβον την θέσιν του Δερβενακίου…(την 26 Ιουλίου) οι Οθωμανοί ανεχώρησαν από το Άργος…εμφανίσθησαν πλησίον του Δερβενακίου πανστρατιά οδεύοντες, οίτινες εκ της πληθύος των ζώων, και του πολυάριθμου των στρατού, εφαίνοντο μακρόθεν ως μια μέγιστη νεφέλη επισκιάζουσα το πεδινόν εκείνο μέρος…έπεσαν δε εις την μάχην εκείνην υπέρ τας 8000 εχθροί φονευμένοι τε και κατακρημνησμένοι.

Πηγή: Αμβρόσιος Φραντζής, Επιτομή της ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, αρχομένη από του 1715 και λήγουσα το 1835, τ. Β΄, Εν Αθήναις, Εκ της τυπογραφίας Η Βιτώρια του Κωνστ. Καστόρχη και Συντροφίας, 1839, σ. 226-230.

Ήλθαν την 26 Ιουλίου πρωί οι Τούρκοι εις την επάνω μεριάν, οπού ηύραν ταμπούρι φυλαττόμενον από μόνους τους καπεταναίους…τότε ο αρχηγός [Θ. Κολοκοτρώνης] έβαλε την φωνήν, Επάνω τους Έλληνες και μη φοβάστε, σκοτώστε όσους θέλετε από αυτούς, αφού άκουσαν οι κρυμμένοι εις τα χαμόκλαδα την φωνήν του αρχηγού ο καθένας έρριχναν τα τουφέκια των ώστε όλο το πλάγι εκάπνισεν…οι Πασιάδες όμως όλοι και ο ίδιος ο Δράμαλης με 7.000 καβαλαραίους, με ταις 5.000 καμήλαις των, και με τα φορτηγά των ζώα και τα κανόνια, ταις μπάλαις και όλαις αποσκευάς του πολέμου και τους αρρώστους έμεινεν ξοπίσω, και ούτω το Τουρκικόν στράτευμα εχωρίσθη εις δύο…

Πηγή: Φωτάκος [=Φώτιος Χρυσανθόπουλος], Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήνησι, Τύποις και Βιβλιοπωλείω Π.Δ. Σακελλαρίου, 1858, σ. 214-224.

Ο Κολοκοτρώνης, έλεγε ο Πετρόμπεης, πάγει κλέφτης στα βουνά˙ και ανεχώρησα και επήγα στον Άγιο Γεώργιο˙ σταις 26 του Ιουλίου, ημέραν της αγίας Παρασκευής είχε την αυγήν ομιλήσει η βάρδια του Αντώνη με 300 νομάτους: οι Τούρκοι εβγήκαν και έρχονται εις δύο κολόνες. Της ευθύς ορδινάρησα εγώ εις τον άγιο Γεώργιο να μαζώξουν όλαις ταις ζωοτροφίαις εις 4 σπήτια οι Τζαουσάδες, οπού εάν ιδούν και έρχονται εις δύο κολόνες, να σας κάνω σενιάλι να κάψετε ταις τροφαίς και να μην τα λάβουν οι Τούρκοι˙ εγώ επήρα το λοιπό στράτευμα και έπιασα το Δερβενάκι.

Πηγή: Θεόδωρος Γ. Κολοκοτρώνης, Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Γ. Τερτσέτης (επιμ.), Αθήνησι, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σ. 110.

Εγώ πηγαινάμενος εις το Δερβενάκι έκλεξα 800 στρατιώτας εις το Γελέκι, και τους έκαμα 4 κολόναις, και τους εκατέβασα κάτω από εκείνο το πόστο οπού εκρατούσε το κεφάλι, ήτον ομπροστά˙ και οι Τούρκοι εβγαίνανε από το Κάστρο και οι ομπροστινοί εκαρτερούσαν να να συναχθούν όλοι. Όσο να συναχθούν οι Τούρκοι, έβαλα ταις σημαίαις και τα ζώα και καπόταις, τα έβαλα όλα εις μία ράχη, διά να νομίσουν, ότι εκεί είναι οι πολλοί στρατιώταις και να κάμουν κάτω, να μην έλθουν επάνω μας και μας χαλάσουν. [...] Οι Τούρκοι σαν εσυνάχθησαν όλοι, διέταξε ο Πασάς να κινήση η 'μπροστέλα, και έτζι οι Τούρκοι εξεκαβάλικαν διά τον τόπο, και εκίνησαν με τα πόδια˙ και ο Αντώνης ήτον ταμπουρωμένος.

Πηγή: Θεόδωρος Γ. Κολοκοτρώνης, Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Γ. Τερτσέτης (επιμ.), Αθήνησι, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σ. 111.

Οι Τούρκοι όσοι έμειναν επέρασαν κατά την Κορτέσσα και εκεί έκαμαν στάσι. Ακούοντας ο Νικήτας, ο Υψηλάντης, ο Φλέσσας έφθασαν εις τον άγιον Σώστη και έπιασαν τον δυνατώτερον τόπον εις τον Άγιον Σώστη. Το μεσιανό στράτευμα οπού εσκότωναν οι Έλληνες έδωσε να περάση και εκείνο, και έπεσεν εις τον Νικήτα, εκεί εσκότωσαν έως 1.000˙ επέρασε κι αυτήνη η κολόνα κατά την Κουρτέσσα και έσμιξε με τους αλλουνούς˙ οι δε Πασσάδες που έμειναν οπίσω, ενύκτωσε και δεν ημπόρεγαν ν' απεράσουν. Ωμίλησαν τους Έλληνας και τους είπαν: ποιος Καπετάνιος ομπροστά; αποκρίθηκε ένας παπάς από το Χρυσοβίτζι˙ ο Κολοκοτρώνης είναι.

Πηγή: Θεόδωρος Γ. Κολοκοτρώνης, Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Γ. Τερτσέτης (επιμ.), Αθήνησι, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σ. 112.

Οι Τούρκοι εκίνησαν και ετράβιξαν λισια του Αγιονοριού την στράτα οι Πασάδες. Επήγαν επάνω στην 'προστοφυλακήν του Νικήτα˙ αρχινόντας η 'μπροστοφυλακή τον πόλεμο, έβγαινεν ο Νικήτας να τους πάγη μεντάτη, και δεν ημπόρεσαν να βαστάξουν, αλλά εγύρισε όλο το στράτευμα και έπιασε το χωριό. Οι Τούρκοι επήγαν στην άκρη στο χωριό πολεμώντας τους. Οι Τούρκοι δεν είχαν σκοπό να πολεμήσουν τον Νικήτα, αλλά είχαν σκοπό κατά την Κλένια να απεράσουν, και καθώς εκίνησαν οι Τούρκοι να πάνε κάτω, εκίνησε ο Νικήτας και οι ντοπικοί και αι γυναίκες ακόμα˙ τότε μας έδωσαν είδησι εις τα Δερβενάκια (2 ώραις μακράν από το Αγιονόρι τα Δερβενάκια).

Πηγή: Θεόδωρος Γ. Κολοκοτρώνης, Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Γ. Τερτσέτης (επιμ.), Αθήνησι, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σ. 114.

Την αυγήν οι Τούρκοι κινάν 15.000 να δοκιμάσουν το πέρασμά τους˙ επολεμήσαμεν, και δεν ημπόρεσαν να περάσουν, εσκοτώθηκαν ολίγοι, το βράδυ εγύρισαν 'πίσω εις την Κόρινθο˙ οπόταν έβγαιναν εκεί, τους καρτερούσαν οι Έλληνες και τους επολεμούσαν με ακροβολισμούς. Μία ημέρα κινάν 2.000 όλοι διά ν' απεράσουν με πόλεμο και τους αντιστάθηκαν οι Έλληνες πεισματωδών και η Καβαλαρία κάνει γιουρούσι κ' ετζάκισε ένα ταμπούρι από τους Έλληνας, τους πλάκωσε κάτω από ταις ρίζαις, εσκοτώθηκαν 30, μεταξύ αυτών ο Αναγνώστης Πετιμεζάς και το παιδί του 'που ήταν κουμάντο, και ένας Παπάς σημαντικός από το Μιστρά.

Πηγή: Θεόδωρος Γ. Κολοκοτρώνης, Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Γ. Τερτσέτης (επιμ.), Αθήνησι, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σ. 115.