Την 12 λοιπόν του Μαΐου εις τας 6 π.μ. μας ανήγγειλαν αι σκοπιαί μας ότι εις την επάνω Χρέπαν έβαλαν αι σκοπιαί δύο φωτιές με καπνούς μεγάλους· τας είδομεν αμέσως και ευθύς ειδοποιήσαμεν το εις το Χρυσοβίτσι σώμα να ξεκινήση διά το Βαλτέτσι, ως πλησιέστερον, και συγχρόνως αναχωρούμεν και ημείς διά να δώσωμεν των πολιορκουμένων σύντομον επικουρίαν, μήπως και δειλιάσουν. Και αμέσως εξεκίνησεν όλον αυτό το σώμα.

Πηγή: Κανέλλος Δεληγιάννης, Απομνημονεύματα, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 16-18, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1957], τ. Α΄, σ. 211.

Μετά παρέλευσιν ολίγων ημερών ητοιμάσθη ο εχθρός και εξεστράτευσε διά Βαλτέτζι, οι μεν διά της Κλεισούρας, οι δε απ’ ευθείας προς το Βαλτέτζι, εκεί δε προλαβόντως είχε καταλάβει ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης το χωρίον εις το οποίον είχε καλώς οχυρωθή εν τω μέσω του χωρίου όπου ευρίσκετο μικρός λοφίσκος μετά των Βαλτετζιωτών· ο δε εχθρικός στρατός άμα έφθασε τους επετέθη και από τα δύο μέρη με μεγάλην ορμήν, δεν ηδυνήθη όμως να τους εκτοπίση. Η μάχη εξηκολούθησε και την νύκτα, όπου δεν υπήρχεν Ελληνικός στρατός, όλος διά νυκτός έτρεξε προς βοήθειαν των ημετέρων, ώστε την επιούσαν κατά το δειλινόν ετράπη ο εχθρός εις φυγήν με μεγάλην του ζημίαν, ώστε ετέθησαν εκτός της μάχης πλέον των τριακοσίων.

Πηγή: Κωνσταντίνος Διαμαντόπουλος, Απομνημονεύματα ή αληθή ιστορικά γεγονότα του 1821 μη αναφερόμενα εν ταις Ελληνικαίς ιστορίαις, Εν Τριπόλει, Τυπογραφείον Ι. Ν. Πρωτοπούλου, 1883, σ. 10-11.

Μετά ταύτα ήλθον οι τούρκοι αποφασιστικοί εκεί [Βαλτέτσι] μη όντες καλά προπαρασκευασμένοι· μας σήκωσαν την πρώτην φοράν οι τούρκοι, αλλά μετ’ ολίγην ώραν τούς επήραν και τους υπήγαν έξω της Τριπόλεως μ’ αρκετήν τους ζημίαν ύστερα ενδυναμώσαμεν τα ταμπούρια φθάνοντας ο Κιαχαγιάμπεης μ’ απόφασιν καταστροφής, αλλά δεν περιττολογώ είναι γνωστόν τοις πάσι οποία καταστροφή έγινε τότε εις τους τούρκους.

Πηγή: Διονύσιος Ευμορφόπουλος, Απομνημονεύματα, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 20, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1957], σ. 13.

Την 12 Μαΐου εκστράτευσεν διά Βαλτέτζι και επολιόρκησε τον Κυριακούλη όντα εκεί με επτακοσίους και επολέμουν διά ώρας 24, την νύκτα ήλθαν από το μέρος της Συλίμνας ο Κολοκοτρώνης και Δ. Πλαπούτας. Από το μέρος του Καλοεροβουνίου υπήγα εγώ με τον Πέτρον Μπαρμπιτζιώτη, και εις τας τρεις ώρας την 13 Μαΐου ετράπησαν οι εχθροί εις φυγήν.

Πηγή: Αναγνώστης Κοντάκης, Απομνημονεύματα, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 11, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1957], σ. 37.

Οι Τούρκοι εστοχάζοντο ήδη ότι μετά την εισβολήν του Κεχαγιά ο λαός ησθάνθη τον επικείμενον κίνδυνον της απωλείας του, ότε από το Ρίον άχρι της Κορίνθου εκείνος δεν εύρε πού ποτε αντίστασιν […]. [Οι Έλληνες] θα πολιορκήσωσιν εκ του πλησίον τους Τούρκους εις την Τριπολιτσάν

Πηγή: Νικόλαος Σπηλιάδης, Απομνημονεύματα, τ. Α΄, Αθήνησι, Εκ του Τυπογραφείου Χ.Ν. Φιλαδελφέως, 1851, σ. 133.

Μόλις έλαβεν ο αρχιστράτηγος την είδησιν της εξόδου των Τούρκων από τους εν Επάνω Χρέπα σκοπούς και από τους άλλους τους μένοντας εις διαφόρους θέσεις προς τα όρη του Βαλτετσίου και ειδοποίησε κατά πρώτον το εν Βαλτετσίω στρατόπεδον να δεχθή τους Τούρκους εν ανδρεία εις τα ταμπούρια του, και θέλει φθάσει και αυτός, ακολούθως δε εν τάχει ειδοποιήσας το εν Πιάνη στρατόπεδον να εκκινήση πάραυτα προς το Βαλτέτσιον, και αποστείλας τινάς καπεταναίους εις τα χωριά της Καρυταίνης διά να συνάξωσι και νέους νεοσυλλέκτους και να φθάσωσιν εις Βαλτέτσιον, εξεκίνησε προς την κωμόπολιν ταύτην, με τον στρατόν του Χρυσοβιτσίου.

Πηγή: Στέφανος Στεφανόπουλος, Απομνημονεύματά τινα της Επαναστάσεως του 1821, Εν Τριπόλει, Τύποις της Φωνής των Επαρχιών, 1864, σ. 55.

Πρωίαν της 12 μαΐου, ημέρας παρασκευής, η επί της Επάνω Χρέπας σκοπιά εσήμανε την έξοδον και διεύθυνσιν των Τούρκων εις το Βαλτέτσιον. Αμέσως ο Κολοκοτρώνης εκίνησε μετά οκτακοσίων εκ του Χρυσοβιτσίου, τυχών εκεί την ώραν ταύτην, και τον εν Πιάνη Πλαπούταν ειδοποίησεν όπως ταχυπορήση. Ο τουρκικός στρατός συνίστατο υπό εξακισχιλίων και πεντακοσίων πεζών, ιππέων δε χιλίων πεντακοσίων και δύο τηλεβόλων.

Πηγή: Ιωάννης Φιλήμων, Δοκίμιον ιστορικόν περί της ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Γ΄, Αθήναι, Τύποις Π. Σούτσα και Α. Κτενά, 1860, σ. 271.

Οι καταλαβόντες το Βαλτέτσι περί τους χιλίους ήσαν, οι μεν Μανιάται υπό την αρχηγίαν του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, οι δε Μεσσήνιοι, Λεονταρίται και λοιποί υπό συγχωρίους των οπλαρχηγούς• άπαντες ούτοι ωχυρώθησαν εντός των οικίων του χωρίου, εις την εκκλησίαν και τας πέριξ οχυράς θέσεις. Την 12 Μαΐου, εξελθόντες 7-8 χιλιάδας Οθωμανών πεζών και ιππέων, διευθύνθησαν προς το Βαλτέτσι…Ο Κολοκοτρώνης, ελθών προς βοήθειαν δεν κατώρθωσε να εισέλθει εις το χωρίον, διότι οι Οθωμανοί τον εδίωξαν εις τον υψηλόν του βουνού εκείνου μέρους και μακρόθεν ακροβολισμούς τινάς έκαμνε…Ο πόλεμος λοιπόν εξηκολούθησε δι’ όλης εκείνης της ημέρας και της νυκτός, κατά το οποίον χρονικόν διάστημα πολλάκις εφώρμησαν οι Τούρκοι, αλλ’ αείποτε απεκρούοντο αν και δεν έπαυσε ο κανονοβολισμός...Η λαμπρά αύτη νίκη των Ελλήνων έφερεν αυτούς εις θέσιν ευάρεστον, διότι από την εποχήν ταύτην, 12-13 Μαΐου 1821, οι Έλληνες έλαβον θάρρος, και αφόβως πλέον επολέμουν κατά των Οθωμανών.

Πηγή: Λάμπρος Κουτσονίκας, Γενική ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Β΄, Εν Αθήναις, Τύποις του «Ευαγγελισμού» Δ. Καρακατζάνη, 1863-1864, σ. 38-39.

Κατά δε την 26 εξήλθον πάλιν οι εχθροί εις το Βαλτέτζι, όπου ήσαν ο Καπιτάν Κυριακούλης μετά μερικών Μανιατών, καί τινες εκ της επαρχίας της Τριπολιτζάς στρατιώται, οίτινες δεν υπέμειναν την ορμήν των εχθρών, αλλ’ άφησαν τας θέσεις των. Μετ’ ολίγον δε έφθασεν εις βοήθειάν των έν σώμα εκ του στρατοπέδου της Καρυταίνης, εκτύπησαν τους εχθρούς και έτρεψαν εις φυγήν.

Πηγή: Παλαιών Πατρών Γερμανός, Υπομνήματα περί της επαναστάσεως της Ελλάδος. Από το 1820 μέχρι του 1823, Καλλίνικος Καστόρχης (επιμ.), Εν Αθήναις, Εκ της τυπογραφίας Πέτρου Μαντζαράκη, 1837, σ. 31.

Την δε 12 μαΐου ανήγγειλαν αι επί των υψωμάτων ελληνικαί σκοπιαί διά σημείων, ότι οι εχθροί εκινούντο προς το Βαλτέτσι…Η μάχη διήρκεσεν 23 ώρες• εξακόσιοι υπελογίσθησαν οι σκοτωθέντες και πληγωθέντες Τούρκοι, τέσσαρες δε οι σκοτωθέντες και δεκαεπτά οι πληγωθέντες Έλληνες.

Πηγή: Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Έκδοσις δευτέρα επιθεωρηθείσα και διορθωθείσα, τ. Α΄, Εν Λονδίνω, Εκ της εν τη αυλή του Ερυθρού Λέοντος τυπογραφίας Ταϋλόρου και Φραγκίσμου, αωξ΄-αωξβ΄ [1860-1862], σ. 219-222.

Την δε 12 Μαΐου μετά την ανατολήν του ηλίου κατά τας συνθήκας των ρηθέντων σημείων εφάνησαν δύο καπνοί, και κατ’ αυτήν την στιγμήν φθάσας και είς εκ των της κατά την επάνω χρέπαν Φρουράς, ειδοποίσε τους εν Βαλτετζίω ότι πλήθος Τούρκων εξήρχοντο από την Τριπολιτζάν…η εν Βαλτετζίω συμβάσα αυτή μάχη των 12 και 12 Μαΐου, αφ, ής επροξενήθη τοσαύτη καταστροφή εις τους Οθωμανούς, επεσφράγισε τας ελπίδας των Ελλήνων ότι η χείρ του Υψίστου είναι μετ' αυτών.

Πηγή: Αμβρόσιος Φραντζής, Επιτομή της ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, αρχομένη από του 1715 και λήγουσα το 1835, τ. Β΄, Εν Αθήναις, Εκ της τυπογραφίας Η Βιτώρια του Κωνστ. Καστόρχη και Συντροφίας, 1839, σ. 17-28.

Οι Έλληνες ήρχοντο να πιάσουν την ρευματιάν και τον δρόμον του Βαλτετσίου όπου πάγει εις την Τριπολιτσά, και βεβαίως ήθελαν χαθή όλοι οι Τούρκοι• δι’ αυτό έκαμαν την φουμάδα και έφυγαν και αφήκαν σκοτωμένους γεμάταις ταις ράχαις δεξιά και αριστερά… θρήνος και κλαυθμός πολύς εγίνετο μέσα εις την πόλιν, και δεν ήτον κανένα σπίτι χωρίς μυρολόγια και κλάμματα. Αι γυναίκες των, τα παιδία των και όλη η Τουρκιά της Τριπολιτσάς έτρεχαν τους δρόμους…Τοιαύτη ήτον η θέα της Τριπολιτσάς εις το έμβασμα των Τούρκων των τσακισμένων εις το Βαλτέτσι…Η ένδοξος αύτη μάχη του Βαλτετσίου, η οποία διάρκεσεν 23 ώρας και είναι η σωτηρία της πατρίδος μας, έγεινεν εις τας 12 και 13 Μαΐου 1821.

Πηγή: Φωτάκος [=Φώτιος Χρυσανθόπουλος], Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήνησι, Τύποις και Βιβλιοπωλείω Π.Δ. Σακελλαρίου, 1858, σ. 72.

Σ' το Βαλτέτζι ευρίσκοντο ο Μούρτζινος, Γιατράκος, Κυριακούλης, Ηλίας Μπεϊζαντές, Νικηταράς, Αναγνωσταράς˙ εγώ ήμουν επί κεφαλής. Σαν εμαζώχθημεν, εγώ εστεκόμουν με 200, 300 εις το χωριό να τους δίδω βοήθειαν. Τα ταμπούρια ήτον πλησίον διά να δίδη το ένα του άλλου βοήθεια˙ ήτον αρχαίς και δεν ήξευραν να πολεμήσουν. Οι Τούρκοι μία των ημερών (έβγα Απριλίου), εβγαίνουν εις του Αναπλιού την Πόρταν 10.000. Εστοχάσθημεν ότι θα πάνε εις τα Βέρβενα˙ αντίκρυζε η Πόρτα του Αναπλιού [...] και οι Τούρκοι δεν επήγαν από τα Βέρβενα, αλλ' ήλθαν εις το Βαλτέτζι˙ όσο που να γυρίσω επιάσθηκε ο πόλεμος εις το Βαλτέτζι.

Πηγή: Θεόδωρος Γ. Κολοκοτρώνης, Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Γ. Τερτσέτης (επιμ.), Αθήνησι, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σ. 65.

Σε 10 ημέραις περάσωντας, τους έγραψα εις το Λεοντάρι, ότι να ελθήτε να πιάσουμε το Βαλτέτζι, και τότε εκίνησε ο Μπεϊζαντές, οι Πετροβέοι και Μεσσήνιοι 1.200, Παπατζώνης˙ επήγα και εγώ εις το Βαλτέτζι, τους λέγω: να φτιάσετε τα ταμπούρια κλειστά˙ εις την άκρη του χωριού ήτον μία εκκλησιά, να γένη ταμπούρι, καθώς και δύο καταράχια, που εδιαφέντευαν το χωριό, οπού αν έλθουν Τούρκοι, να κλεισθήτε μέσα˙ μου απεκρίθηκαν εκείνοι: χανόμεθα - εσείς κλεισθήτε και εγώ σας έρχομαι μεντάτι, σας πέρνω εις τον λαιμό μου˙

Πηγή: Θεόδωρος Γ. Κολοκοτρώνης, Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Γ. Τερτσέτης (επιμ.), Αθήνησι, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σ. 66.

Εις την πάνω-Χρέπα, απάνω από την Τριπολιτζά, είχαμε βάρδιαις και έδιδαν είδησι, πόθεν πάνε οι Τούρκοι. Εκείνην την ημέρα μας έκαναν σινιάλο, ότι οι Τούρκοι πάνε εις το Βαλτέτζι - μας έκαμαν φωτιαίς ότι οι Τούρκοι πάνε εις το Βαλτέτζι. Ευθύς εκίνησα με τους 800 και έκαμα διαταγή ν' ακολουθήσουν κι οι άλλοι˙ όσο να έλθουν οι Τούρκοι εις το Βαλτέτζι, εφθάσαμεν και ημείς.

Πηγή: Θεόδωρος Γ. Κολοκοτρώνης, Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Γ. Τερτσέτης (επιμ.), Αθήνησι, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σ. 67-68.

Άνοιξε ο πόλεμος του Βαλτετζιού˙ τους 'δικούς μας τους 'πολιόρκησαν οι 5.000˙ ανοίγοντας το τουφέκι εφθάσαμεν και ημείς εις ταις πλάταις των Τουρκών, 'ρίξαμε μια παταριά να εμψυχωθούν οι μέσα, και οι μέσα εχάρηκαν και έρριξαν κ' εκείνοι, έρριξαν και οι Τούρκοι, έγεινε κρότος μεγάλος. Οι Τούρκοι, η εμπροστιναίς φύλαξες 'περίμεναν να φύγουν οι Έλληνες, καρτερώντας 2 ώραις και ακούοντας φρικτόν πόλεμον οπίσω, επείκασαν ότι οι Έλληνες εκλείσθηκαν και πολεμάν˙ ήρθαν κι εκείνοι εις την πολιορκίαν των Ελλήνων, έπιασαν ένα καταράχι δέκα μπαϊράκια και εμπόδιζαν την κοινωνίαν μας με τους μέσα. Ημείς οι 800 εδυναμώσαμεν τον τόπον για να μη μας πάρουν τα οπίσθια οι Τούρκοι.

Πηγή: Θεόδωρος Γ. Κολοκοτρώνης, Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Γ. Τερτσέτης (επιμ.), Αθήνησι, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σ. 68.

Επέσαμε από κοντά, επετάχτηκαν και οι κλεισμένοι Έλληνες, τους μάσαμεν μπλαστοί, τους μονομεριάσαμεν, τους ακολουθούσαμεν˙ οι Έλληνες έπεσαν εις τα λάφυρα και εις τους σκοτωμένους και δεν ακολουθούσαν με προθυμία. Ο Νικηταράς έντεσε να ήναι εις τα Βέρβενα, με 800 έρχεται, δεν έφθασε εις ώρα, τους εκυνηγήσαμεν έως 'που τους εβγάλαμε εις τον Κάμπον. Εκείνος ο πόλεμος εστάθη η ευτυχία της Πατρίδος, αν εχαλιώμεθα εκινδυνεύαμε να κάμωμε ορδί πλέον. Ο Μπεϊζαντές εις το καταράχι, και εις την εκκλησιά άνθρωποι του Μπεϊζαντέ - ο Μητροπέτροβας εις το άλλο καταράχι, άλλο ταμπούρι είχαν οι Λεονταρίτες. Ο Κολιόπουλος είχεν αποκλεισμένον τον Ρουμπή. Όλοι ομού εκυνηγήσαμεν τον εχθρόν. Δώδεκα δεκατρείς Μαΐου ήτον. 23 ώραις εβάσταξε ο πόλεμος.

Πηγή: Θεόδωρος Γ. Κολοκοτρώνης, Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Γ. Τερτσέτης (επιμ.), Αθήνησι, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σ. 69.