Dans la première séance, on lut à haute voix les noms de tous les députés admis à l'assemblée nationale. On commença par discuter l'admission des députés souliotes, et, après de légers débats, on en remit la discussion à une séance prochaine. On passa ensuite à la nomination du président. À cet égards dès discussions vives et tenaces s'engagèrent pendant plusieurs jours; les députés du Péloponnèse donnaient leurs suffrages à André Zaïmis de Calavryta, et ceux de la Romélie, à Pierre Mavromichalis, chef des tribus du Magne. L’assemblée balança long-temps sur le choix de ces deux illustres candidats, lorsque, d’un mouvement spontané, ils se levèrent en disant qu’ils renonçaient à la présidence. D’autres députés proposèrent alors Notaras de Corinthe, issu d’une ancienne famille patricienne de Venise. Les Roméliotes confirmèrent cette élection, à laquelle s’opposèrent vainement les Péloponnésiens. On procéda ensuite à la nomination du vice-président et du secrétaire-général. Jean Logothète de Livadie fut nommé d’une voix unanime à la première de ces dignités, et Papadopoulos à la seconde.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 115-116.

Tous les députés se trouvant présents au congrès, on avança la proposition d’un emprunt aux îles Ioniennes; plusieurs orateurs furent entendus à ce sujet, et l’assemblée finit par nommer une commission composés de sept membres, savoir: Zaïmis, Boudouri, Ainiani, Chrysogolos, Xénos, Blasis et Zographos.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 116.

On agita ensuite la question de savoir si les séances de l’assemblée seraient publiques; les Péloponnésiens s’y opposèrent vivement, et on renvoya la motion à une prochaine délibération. Après plusieurs discours, où, parmi quelques-uns, on remarquait une grave et solide éloquence, la première séance fut close.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 116.

Le lendemain 7 avril, on fit lecture du procès-verbal de la séance de la veille. On lut ensuite une pétition des Souliotes, par laquelle ils demandaient l’admission au congrès de leurs plénipotentiaires. Après quelques débats, ou décréta à l'unanimité leur admission, à raison des importants services que, depuis le début de la révolution, ils avaient rendus à la patrie.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 116-117.

Immédiatement après, tous les députés sortirent du lieu de leurs séances, et se rendirent dans une prairie voisine, au milieu d'un grand concours de peuple, sous un berceau d'orangers, en face de l'île d’Égine et devant Salamine; l'archevêque Germanos célébra la liturgie sur les restes d'un antique autel consacré à Esculape. Après la solennité, les députés prêtèrent serment, jurèrent de se consacrer, d'un commun accord, au bien de la patrie, d'étouffer toutes les vues personnelles, et de ne plus songer qu'à l’intérêt général. Le président lut à haute voix le serment de la part des plénipotentiaires, qui le sanctionnèrent par la religion.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 117.

De retour dans la chambre de leurs délibérations, ils agitèrent la question de l'emprunt proposé la veille. Plusieurs furent d'avis que l’assemblée s'en occupât; mais le député Ainiani, un des Hellènes qui parle le mieux la langue d'Homère et de Platon, et qui joint à une haute littérature de vastes connaissances politiques, prit la parole, et dit avec énergie: «Que, par un acte de cette nature, on voulait dépouiller de ses droits et de ses prérogatives le gouvernement encore investi du suprême pouvoir; que ce serait commettre une injustice criante; qu'il fallait au contraire que l’assemblée envoyât sur-le-champ l’ordre au gouvernement de contracter cet emprunt sans difficulté». Un accord unanime approuva la digne proposition de l’orateur, qui à l’instant fut mise à exécution.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 117-118.

On passa à la publicité des séances. Les députés du Péloponnèse, changeant d’idées, voulaient alors qu’elles fussent publiques, opposés en cela aux Roméliotes et aux insulaires. Après de longues et vives discussions, la majorité l’emporta; et il fut arrêté que le peuple serait admis. On termina la séance par la lecture d’une pétition des habitants du mont Olympe, qui demandaient l’admission au congrès de leurs députés. Après une courte délibération, la pétition fut rejetée à une faible majorité.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 118.

Le 8 avril, on lut, comme de coutume, le procès-verbal de la veille, et on nomma sept commissions. La première, composée de quinze membres, doit s’occuper de la forme et de la constitution du gouvernement. Il fut question de savoir si cette commission devait examiner quelle sorte de gouvernement serait le plus propre à la Grèce, et de quel pouvoir on devait l’investir. On délibéra sur-le-champ touchant cette question. Une seconde commission, composée de sept membres, fut chargée de l’organisation des troupes régulières et irrégulières. La troisième, qui compte cinq membres, aura le département des finances; la quatrième, celui de la marine; la cinquième, de l'instruction publique; la sixième, des affaires ecclésiastiques; la septième enfin, des pétitions: elle les examinera, en fera son rapport à l'assemblée, et cette dernière en décidera. La séance est levée.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 118-119.

Le lendemain, des discussions fort orageuses ouvrirent la séance, touchant les instructions dont on devait investir les différentes commissions. Ensuite celle chargée de l'espèce de gouvernement qu’on devait donner à la nation, fit part du résultat de ses délibérations. Elle décréta, comme le plus propre à la Hellade, le gouvernement représentatif provisoire, qui fut proposé au congrès. Elle ajouta qu'il était susceptible de beaucoup d'améliorations, et qu'on pourrait réformer un grand nombre d'abus.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 119.

Le député Ainiani prenant aussitôt la parole, dit avec son éloquence accoutumée: «Qu'il était temps enfin de sortir du gouvernement provisoire; qu’il fallait dissiper la cruelle inquiétude où se trouvait la nation; asseoir l'état sur une base solide, et songer sans délai à donner à la Grèce régénérée une monarchie constitutionnelle». Toute l'assemblée fut vivement émue de la motion de l'orateur, et de ce nouvel ordre de choses pour lequel il plaidait. Après de longues agitations dans l'assemblée, la majorité des députés accueillit le projet. On passa ensuite à la question de savoir si le monarque serait choisi parmi la nation ou chez l’étranger; après de courts débats, le député Agamemnon opina pour qu’il fût étranger, et son opinion ne rencontra que de fort légères oppositions.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 119-120.

On lut ensuite une pétition du général Gouras, par laquelle il s’engageait à donner à l’état une somme de cent mille piastres pour secourir Missolonghi à deux doigts de sa chute. Plusieurs députés du continent et de l’Archipel s’écrièrent en même temps qu’ils voulaient aussi partager la générosité du brave général Gouras.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 120.

Les Hellènes se plaisaient quelquefois à discuter, pendant plusieurs jours, des questions vaines et insignifiantes, par exemple, celle de savoir qui d’entre eux présiderait l’assemblée, ensuite si une des commissions du gouvernement devait être plutôt de quinze membres que de treize; ce dernier point les occupa plusieurs jours: et cependant la patrie était dans une situation toute passive; les défenseurs de Missolonghi aux abois demandaient du pain à grands cris, et accusaient la sécurité de leurs compatriotes, assez semblables aux Grecs du moyen âge, qui, pendant que les foudres de Mahomet II grondaient aux portes de Constantinople, se disputaient sur des matières théologiques, et assemblaient des conciles, au lieu d’assembler des armées.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 120-121.

En conséquence des délibérations de l’assemblée nationale, le nouveau gouvernement provisoire de la Grèce se composa de deux pouvoirs: une commission composée de onze membres doit s’occuper exclusivement des affaires intérieures, et une autre de treize membres, représentant l’assemblée nationale, des affaires étrangères. La Commission exécutive de onze membres se compose de MM. André Zaïmis, de Calavryta, président; Pierre Mavromichalis, ancien bey du Magne, vice-président; A. Deli-Eanéi, de Cariténa; G. Sissini, de Gastouni; Spiro Tricoupi, de Missolonghi; A. Isco, de Valto; G. Vlasachi, d’Athènes; Lazzaro Conduriotis, d’Hydra; A. Monarchidi, d’Ipsara; Anargiro, de Spezzia; Zographos, de Calavryta, secrétaire-général. La Commission de treize membres pour les affaires étrangères se compose de MM. Paléon-Patron-Germanos, archevêque de Patras, président; P. Notaras, de Corinthe, vice-président; A. Copanitzas, du Péloponèse; A, Londos, de Vostitza; G. Dariotis, idem; G. Ainiani, de Romélie; Porphyre d’Arta, idem ; Spiro-Carogero-Poulos, idem; Basily Boudoury, d’Hydra; Bélisaria, d’Ipsara; Emmanuel Aénos, de l'Archipel; Renièros, de l'île de Candie; Clonarès, secrétaire-général, de Romélie.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 121-122.

Propositions de paix, faites au sultan des Turcs, Mahmoud II, par l'intermédiaire de S. Exc. l'ambassadeur de S. M. britannique à Constantinople. S. Exc. l’ambassadeur de S. M. britannique à Constantinople est prié de traiter de la paix entre la Porte Ottomane et le gouvernement provisoire de la Grèce, aux conditions suivantes: “Article I Qu’il ne soit permis' à aucun Turc d’habiter le territoire de la Grèce, d’y posséder aucune propriété, à cause de l'impossibilité de ces deux peuples de vivre ensemble. Article II Que toutes les forteresses qui sont au pouvoir des Turcs dans le territoire grec soient sur-le-champ évacuées et remises aux Hellènes. Article III Que le sultan n'ait aucune influence sur l'organisation intérieure, ni sur le clergé grec. Article IV Que les Grecs puissent avoir des troupes suffisantes pour la sûreté de l'intérieur du pays, et une marine pour protéger son commerce. Article V Qu'ils soient gouvernés par les mêmes lois, et puissent jouir des mêmes droits dans tout le Péloponèse, le continent de la Grèce, les îles de Négrepont, de Candie et de l'Archipel, enfin dans toutes les provinces qui ont pris les armes et se sont incorporées au gouvernement grec. Article VI Que les articles mentionnés dans le présent acte ne puissent être changés par l'ambassadeur, ni par la commission nommée par l'assemblée nationale, laquelle commission est spécialement chargée de correspondre avec S. Exc. l'ambassadeur. Article VII Que les Grecs conservent leur pavillon particulier. Article VIII Qu’ils aient le droit de battre monnaie. Article IX Que la somme du tribut soit fixée, et que le mode de paiement soit annuel, ou qu’il soit unique. Article X Qu’il soit accordé une trêve; et, en cas de refus de la Porte, que la commission, nommée à cet effet, puisse s’adresser à toutes les puissances de l’Europe pour leur demander des secours et leur protection.”

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 122-124.

Adresse aux souverains de l’Europe, par assemblée nationale d'Épidaure “Les représentants de la nation grecque, réunis en assemblée générale, d’après les pouvoirs qui leur sont conférés par leurs concitoyens pour aviser aux moyens de sauver la patrie, de la délivrer de la fureur des infidèles, qui portent partout le ravage et la mort, de fonder un gouvernement stable, juste et fort, capable d’assurer à jamais son indépendance, et d’adopter le système des gouvernements de l’Europe, seule base qui peut faire le bonheur d’une nation, ont unanimement résolu ce qui suit: De s’adresser à tous les souverains de l’Europe, pour qu’ils daignent prendre en considération que, si la Grèce n’a pu jusqu’ici prévenir l’entreprise de ses ennemis, ni prendre sur eux l’offensive, ce n’est point à cause de diminution de ses forces, ni par un affaiblissement de sa première résolution, de vivre libre ou de mourir sous l’étendard de la croix; que si la nation n’a pu encore parvenir à dominer et à subjuguer toutes les passions particulières, c’est par la faiblesse ou par la faute du mode de son gouvernement provisoire; que, dans cette lutte extraordinaire, les Grecs doivent sortir victorieux, ou s’ensevelir sous les ruines de leur patrie; que cette alternative cruelle provient des suites déplorables de cette lutte, et de la longue durée d’événements qui l’ont rendue inévitable. Qu’une faveur particulière de la Providence a placé des forces entre les mains des princes de la chrétienté, afin de venir au secours des malheureux chrétiens de l’Orient; et que la nation grecque, fondant ses espérances sur la justice et l’humanité qui caractérisent les monarques de l’Europe, attend d’eux la confirmation de leurs droits sacrés à une sage liberté, et d’une existence politique suffisamment consolidée; l’assemblée nationale arrête et décrète ce qui suit, savoir: En vertu des pouvoirs qui nous sont confiés par nos mandataires, nous plaçons le dépôt sacré de la liberté de notre pays, de son indépendance, et de son existence politique, sous la haute et puissante protection des magnanimes souverains de l'Europe, afin d’intervenir auprès de qui de droit pour obtenir son indépendance, et se créer un gouvernement analogue au système des gouvernements de l’Europe. Nous adressons de plus le présent acte de l'assemblée nationale à tous les souverains, avec prière de le prendre en considération; et, pour le faire connaître du monde entier, ordonnons qu’il soit imprimé dans le Journal officiel du gouvernement, et adressé immédiatement à tous les cabinets de l’Europe. Epidaure, le 20 avril 1826 [...]”

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 124-126.

Le congrès d’Épidaure, qui s’était ouvert dans les premiers jours d’avril, se termina le 27 du même mois. La veille de sa dissolution, un courrier parti de la citadelle de Corinthe, vint eu toute diligence annoncer, vers le soir, la chute de Missolonghi. Tous les députés se promenaient, comme de coutume, après leurs travaux, dans une prairie qui est à l’entrée du bois sacré d’Esculape. Le courrier vint droit à eux leur annoncer la fatale nouvelle: un grand nombre en fut vivement ému; d’autres, tel que Colocotroni, ne le parurent nullement. Il paraît qu’ils s’y attendaient, et qu’ils connaissaient à peu près le jour où la place devait succomber.

Πηγή: F.-R. Schack, Campagne d’un jeune français en Grèce, Παρίσι, Firmin Didot père et fils, 1827, σ. 126.

30 Μαρτίου. Όλην την ημέραν οι Πληρεξούσιοι τμηματικώς εσκέπτοντο περί Διοικήσεως. Οι νησιώται ενάντιοι εις του Καποδίστ<ρια>, ο Κωλέτης πληρ<εξούσιος> του Καραϊσκάκη ενάντιος εις του Τσουρτς. Εφαγώθηκαν έως το δειλινόν […]. Τέλος πάντων η φωνή των πολλών τούς εμάζωξε το βράδυ και συνελθόντες εις Συνέλ<ευσιν> εψήφισαν τον Καπ<οδίστριαν> Κυβερνήτην επταετή και τον Τσουρτς Αρχιστρ<άτηγον>.

Πηγή: Απομνημονεύματα Αθηναίων Αγωνιστών Π. Μοναστηριώτου – Δ. Χρηστίδου – Π. Πούλου – Ν. Καρώρη, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 13, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1957], σ. 53 (Πούλος).

Αποτυχόντες εις την έφοδον επέστρεψαν εις Άργος Υψηλάντης, Κολοκοτρώνης και λοιποί, όπου έκαμον έναρξιν να συνεδριάζωσιν οι πληρεξούσιοι, αλλά υποψία ανύπαρκτος διεδόθη, ότι εις την συνεδρίασιν των πληρεξουσίων θέλει γίνει είς υπόνομος (λαγούμι) με μπαρούτι, διά να φονεύση τους πληρεξουσίους και εκ τούτου απεφάσισαν να έλθουν εις Πιγιάδα.

Πηγή: Ιωάννης Θ. Κολοκοτρώνης (Γενναίος), Απομνημονεύματα, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 1, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1956], σ. 54.

Απεφασίσθη τον Φεβρουάριον η θέσις της Πιγιάδας να γίνη εθνική συνέλευσις, όπου μετέβησαν από το Άργος εις Πιγιάδα. Ο δε Γενναίος εμβήκεν εις Ναύπλιον. Η συνέλευσις, αφού εργάζετο, ήλθεν είδησις η πτώσις του ενδόξου Μεσολογγίου, όπου έγινεν Απριλίου 11. […] Συσκεφθέντες η Εθνοσυνέλευσις όπου και βλέποντες ότι δεν επιδέχετο αργοπορίαν διά την παρούσαν περίστασιν, αποφάσισαν και έκαμαν μίαν Κυβέρνησιν ονομαζομένην διοικητικήν ή μάλλον δικτατορικήν, συγκειμένην από μέλη συνιστάμενα 11 […].

Πηγή: Ιωάννης Θ. Κολοκοτρώνης (Γενναίος), Απομνημονεύματα, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 1, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1956], σ. 146-147.

Εγκατασταθείσης και παγιωθείσης, ως είρηται, της Εθνικής Συνελεύσεως και μεινάσης ησύχου και ανεπηρεάστου, ήρχισε τας εργασίας της και διά της τακτικής και φρονίμου οδού ετελείωσεν άπαντας τους διοργανισμούς της Βουλής, της Γερουσίας, του Αρείου Πάγου και των λοιπών τμηματικών αρχών και απεφάσισεν εκάστου σώματος τα καθήκοντα και την δικαιοδοσίαν. Καθιέρωσε τον πολιτικόν χάρτην του Συντάγματος και διά προκηρύξεώς της επισήμου διεσάλπισεν εις όλον τον έσω και έξω κόσμον την αυτονομίαν και ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, 1822 Ιανουαρίου πρώτην…

Πηγή: Κανέλλος Δεληγιάννης, Απομνημονεύματα, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 16-18, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1957], τ. Β΄, σ. 12.

Κατά τας 5 Απριλίου συνεδριάσασα η Συνέλευσις εκηρύχθη πλήρης και εξελέξασα Πρόεδρόν της τον παλαιόν των ημερών Πανούτσον Νοταράν και πρώτον Γραμματέα τον Ανδρέαν Παπαδόπουλον Πατραίον και συγχρόνως έδωκαν τον όρκον άπαντες οι πληρεξούσιοι του Κράτους. […] Η Συνέλευσις λοιπόν σκεφθείσα σπουδαίως και ωρίμως διά το κατεπείγον των περιστάσεων εκείνων απεφάσισε παμψηφεί μίαν επιτροπήν διοικητικήν και μίαν επιτροπήν της Συνελεύσεως λεγομένην, την μεν ενδεκαμελή την δε δεκατριμελή […].

Πηγή: Κανέλλος Δεληγιάννης, Απομνημονεύματα, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 16-18, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1957], τ. Γ΄, σ. 98, 100.

Και συνήχθησαν εις Επίδαυρον και συνεκροτήθη η πρώτη Ελληνική Κυβέρνησις, και απεφασίσθη η Υπερτάτη Διοίκησις της Ελλάδος και η Πελοποννησιακή Γερουσία, η Γερουσία της Δυτικής Ελλάδος και του Αιγαίου Πελάγους και ο Άρειος Πάγος της Ανατολικής Ελλάδος, όλαι αι τοπικαί αρχαί υπό τας διαταγάς της Υπερτάτης Διοικήσεως […].

Πηγή: Αναγνώστης Κοντάκης, Απομνημονεύματα, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 11, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1957], σ. 45.

Εις το διάστημα της απουσίας του [του Ιμπραΐμη] ενηργήθη η εν Επιδαύρω τρίτη συνέλευσις, η οποία άρχισε τας εργασίας της κατά τας αρχάς της Μεγάλης Τεσσαρακοστής· ήτον με το πνεύμα των προυχόντων και Κολοκοτρώνη και εναντία εις το πνεύμα του Κολοκοτρώνη. […] [Έ]κλεισε τας εργασίας της και έκαμε μίαν Διοικητικήν Επιτροπήν της Ελλάδος, εις την οποίαν εναπέθεσεν όλην την εξουσίαν […], ομοίως και άλλην μίαν επιτροπήν ονομαζομένην της Συνελεύσεως […].

Πηγή: Αναγνώστης Κοντάκης, Απομνημονεύματα, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 11, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1957], σ. 62.

Όταν δ’ ανηγγέλθη η θλιβερά είδησις εις την κατ’ εκείνην την ώραν συνεδριάζουσαν εν Επιδαύρω Εθνικήν Συνέλευσιν, επί πολύ έμειναν άπαντες άφωνοι και άλαλοι και ως λέγει ο Κολοκοτρώνης «εμέτραγε καθ’ ένας με τον νουν του τον αφανισμόν μας».

Πηγή: Νικόλαος Δ. Μακρής, Ιστορία του Μεσολογγιού, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 19, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1957], σ. 79.

Κατά τας αρχάς του 1826 δι’ εγκυκλίου η Κυβέρνησις προσεκάλεσε τους πληρεξουσίους των επαρχιών, οι κάτοικοι των οποίων αν και διασκορπισμένοι, ελπίζοντες ανακούφισίν τινα κατά του επικειμένου κινδύνου του έθνους, εξέλεξαν όπως ηδυνήθησαν πληρεξουσίους, οίτινες συνελθόντες εις Επίδαυρον συνεκρότησαν την Γ΄ των Ελλήνων Συνέλευσιν, ήτις ήρχισε και τας εργασίας της υπό την προεδρίαν του Πανούτσου Νοταρά.

Πηγή: Κωνσταντίνος Μεταξάς, Ιστορικά Απομνημονεύματα εκ της ελληνικής επαναστάσεως, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 6, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1956], σ. 137.

Εν τούτοις κατά τας αρχάς του Απριλίου το Μεσολόγγιον εκυριεύθη υπό των Τούρκων γενομένης της ενδόξου των Ελλήνων εξόδου, και η θλιβερά είδησις αύτη κατετάραξε το έθνος, διέκοψε δε και τας εργασίας της Συνελεύσεως, αλλ’ οι πληρεξούσιοι πριν ή διαλυθώσι κατήρτισαν ενδεκαμελή επιτροπήν κληθείσαν «Διοικητική Επιτροπή».

Πηγή: Κωνσταντίνος Μεταξάς, Ιστορικά Απομνημονεύματα εκ της ελληνικής επαναστάσεως, Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτης (επιμ.), Βιβλιοθήκη, τ. 6, (εκλογή) Γ. Τσουκαλάς, Αθήνα [1956], σ. 137.

Ήδη συνέρχονται εις Άργος οι Έλληνες διά την εθνικήν συνέλευσιν […]. Ο δε Μαυρομιχάλης, δυσηρεστημένος διότι δεν κατέχει την πρώτην θέσιν εις τα πράγματα, εν ώ αντιποιείται τα πρωτεία εις την Ελλάδα, παραιτείται και την αντιπροεδρείαν της βουλής και αποχωρεί εις τα ίδια, και αντ’ αυτού εκλέγεται ο Σωτήριος Χαραλάμπους αντιπρόεδρος.

Πηγή: Νικόλαος Σπηλιάδης, Απομνημονεύματα, τ. Α΄, Αθήνησι, Εκ του Τυπογραφείου Χ.Ν. Φιλαδελφέως, 1851, σ. 262.

Την 6 Απριλίου συγκροτείται η Τρίτη εθνική των Ελλήνων συνέλευσις εις την Επίδαυρον, και όχι εις τα Μέγαρα, όπου την είχε συγκαλέσει η Κυβέρνησις, διότι οι Πελοποννήσιοι εκεί έκριναν ασφαλέστερον εις τοιαύτας περιστάσεις να την συγκροτήσωσιν· άλλως τε δεν ήθελον να την συγκροτήσωσιν εις άλλο μέρος, ειμή εις την Πελοπόννησον [...]. Εις δε την πρώτην συνεδρίασιν διωρίσθη πρόεδρος ο Πανούτσος Νοταράς, αρχιγραμματεύς ο Ανδρέας Παππαδόπουλος, και φρούραρχος της συνελεύσεως ο Ανδρέας Λόντος […]. Εις την τρίτην διωρίσθησαν πέντε επιτροπαί, ών η μεν να εύρη σταθερούς πόρους χρηματικούς, η δε να δώση σχέδιον περί του τακτικού και περί οργανισμού των ατάκτων. Η δε να συντάξει πολίτευμα επί των βάσεων του αντιπροσωπευτικού συστήματος.

Πηγή: Νικόλαος Σπηλιάδης, Απομνημονεύματα, τ. Β΄, Αθήνησι, Εκ του Τυπογραφείου Χ.Ν. Φιλαδελφέως, 1852, σ. 539.

Η Κυβέρνησις μας ήτον συνθεμένη από το Βουλευτικόν , όπου προέδρευεν ο Υψηλάντης και από το εκτελεστικό, όπου πρόεδρος ήτο ο Α. Μαυροκορδάτος.

Πηγή: Ν. Κασομούλης, Στρατιωτικά ενθυμήματα της Επαναστάσεως των Ελλήνων (1821-1833). Προτάσσεται ιστορία του Αρματωλισμού, Γιάννης Βλαχογιάννης (εισ.-σημ.), τ. Α΄, Αθήναι, Χορηγία Παγκείου Επιτροπής, 1939, σ. 225.

Ο Αυτοκράτωρ Αλέξανδρος είχεν αποθάνη την 19 Νοεμβρίου 1825 εν Ταϊγανρόκ και τον διεδέχθη αναβάς εις τον θρόνον της Ρωσσίας ο αυτοκράτωρ Νικόλαος.

Πηγή: Λάμπρος Κουτσονίκας, Γενική ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Β΄, Εν Αθήναις, Τύποις του «Ευαγγελισμού» Δ. Καρακατζάνη, 1863-1864, σ. 283.

Αφ΄ου δε ειργάσθησαν ικανάς ημέρας εις την κατάστρωσιν του Οργανικού Νόμου και επιθεώρησιν αυτού, ... υπεγράφη παρά παντών την α΄ Ιανουαρίου του αωκβ, εν Επιδαύρω. Είτα άρχησαν τας εκλογάς εις τα Υπουργήματα.

Πηγή: Παλαιών Πατρών Γερμανός, Υπομνήματα περί της επαναστάσεως της Ελλάδος. Από το 1820 μέχρι του 1823, Καλλίνικος Καστόρχης (επιμ.), Εν Αθήναις, Εκ της τυπογραφίας Πέτρου Μαντζαράκη, 1837, σ. 92.

Η συνέλευσις εθεωρήθη νόμιμος καθ’ όλη την Ελλάδα καθ’ όλους τους καιρούς και παρ’ όλων των τάξεων των πολιτών• ήρχισε δε τας εργασίας της υπό την προεδρίαν του Μαυροκορδάτου την 20 δεκεμβρίου.

Πηγή: Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Έκδοσις δευτέρα επιθεωρηθείσα και διορθωθείσα, τ. Β΄, Εν Λονδίνω, Εκ της εν τη αυλή του Ερυθρού Λέοντος τυπογραφίας Ταϋλόρου και Φραγκίσμου, αωξ΄-αωξβ΄ [1860-1862], σ. 133-134.

Η συνέλευσις διώρισε δωδεκαμελή επιτροπήν…και εξέδωκε την 1 ιανουαρίου το ακόλουθον σύντομον και εμφαντικόν κήρυγμα…διωρίσθη δε και προσωρινή έδρα της νέας κυβερνήσεως η Κόρινθος, και ούτω διελύθει η συνέλευσις την 15 ιανουαρίου, εργασθείσα ησύχως και ευτάκτως καθ’ όλην την διάρκειαν της, και κηρύξασα επί τέλους ότι ο πόλεμος της Ελλάδος κατά των Τούρκων δεν εστηρίζετο επί δημαγωγικών, στασιωδών ή ιδιοτελών αρχών, αλλά ότι σκοπόν είχε την απόσεισιν του σκληρού και ξένου ζυγού και την πολιτικήν εξομοίωσιν των Ελλήνων προς τους λοιπούς χριστιανικούς λαούς.

Πηγή: Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Έκδοσις δευτέρα επιθεωρηθείσα και διορθωθείσα, τ. Β΄, Εν Λονδίνω, Εκ της εν τη αυλή του Ερυθρού Λέοντος τυπογραφίας Ταϋλόρου και Φραγκίσμου, αωξ΄-αωξβ΄ [1860-1862], σ. 134-139.

…ησχολήθη η συνέλευσις εις συγκρότησιν της νέας κυβερνήσεως και εξελέξατο μέλη του νομοτελεστικού τον Μαυροκορδάτον και πρόεδρον.

Πηγή: Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Έκδοσις δευτέρα επιθεωρηθείσα και διορθωθείσα, τ. Β΄, Εν Λονδίνω, Εκ της εν τη αυλή του Ερυθρού Λέοντος τυπογραφίας Ταϋλόρου και Φραγκίσμου, αωξ΄-αωξβ΄ [1860-1862], σ. 138-139.

Αλλ’ ασθενήσας ο αυτοκράτωρ επί της περιοδείας απέβίωσεν εν Ταγανρόκω την 19 νοεμβρίου

Πηγή: Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Έκδοσις δευτέρα επιθεωρηθείσα και διορθωθείσα, τ. Γ΄, Εν Λονδίνω, Εκ της εν τη αυλή του Ερυθρού Λέοντος τυπογραφίας Ταϋλόρου και Φραγκίσμου, αωξ΄-αωξβ΄ [1860-1862], σ. 242.

Μετά δε την πτώσιν της Τριπολιτζάς (περί τας αρχάς του Οκτωμβρ. 1821) εξεδόθησαν προκηρύξεις διά της συνεννοήσεως όλων των κατά τας επαρχίας της Ελλάδος προυχόντων πολιτικών τε και στρατιωτικών, διά να συγκροτηθή Εθνική Συνέλευσις, εις την οποίαν εκάστη επαρχία ν’ αποστείλη κατ’ εκλογήν έναν ή δύω πληρεξουσίους• διορισθέντες δε οι αφ’ εκάστης επαρχίας της Αναστατωθείσης Ελλάδος πληρεξούσιοι, συνήλθον άπαντες εις το Άργος (περί τας αρχάς Δεκεμβρίου 1821) όπου ενήρξατο των εργασιών της η Εθνική αυτή Συνέλευσις…άπαντες οι πληρεξούσιοι μετέβησαν εις την Επίδαυρον (Πηγιάδαν).

Πηγή: Αμβρόσιος Φραντζής, Επιτομή της ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, αρχομένη από του 1715 και λήγουσα το 1835, τ. Β΄, Εν Αθήναις, Εκ της τυπογραφίας Η Βιτώρια του Κωνστ. Καστόρχη και Συντροφίας, 1839, σ. 260-261.

Η Αυτοκρατορική Ρωσσική αυλή τα δικαιώματα των Ελλήνων ήθελε πάντοτε να υπερασπίσει• ένεκα δε του θανάτου του Αυτοκράτορος Αλεξάνδρου υπέπεσαν οι Έλληνες εις τοιαύτας υπόνοιας, αγνοούντες ότι ο νύν ευκλεώς Βασιλεύων Αυτοκράτωρ Νικόλαος ήθελε φανή άλλος Αλέξανδρος.

Πηγή: Αμβρόσιος Φραντζής, Επιτομή της ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, αρχομένη από του 1715 και λήγουσα το 1835, τ. Β΄, Εν Αθήναις, Εκ της τυπογραφίας Η Βιτώρια του Κωνστ. Καστόρχη και Συντροφίας, 1839, σ. 422-423.

Κατά την αυτήν δε εποχήν οι λοιποί πολιτικοί τε και στρατιωτικοί ενέκριναν να συνέλθωσιν εις γενικήν Εθνικήν Συνέλευσιν, διά να σκεφθώσιν υπέρ της ασφαλείας της πατρίδος, υποπτεύοντες μάλιστα την πτώσιν του Μεσολογγίου, συνελθόντες δε οι πληρεξούσιοι κατά πρώτον εις το Άργος, μετ’ ολίγας ημέρας μετέβησαν εις την Πιάδα• αρχομένου δε του Μαρτίου (του 1826) εγένετο και η έναρξις της εν Επιδαύρω β’ Συνελεύσεως.

Πηγή: Αμβρόσιος Φραντζής, Επιτομή της ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, αρχομένη από του 1715 και λήγουσα το 1835, τ. Β΄, Εν Αθήναις, Εκ της τυπογραφίας Η Βιτώρια του Κωνστ. Καστόρχη και Συντροφίας, 1839, σ. 434.

Αλλά εις την μετά ταύτα ενεργηθείσαν εκλογήν των μελών του Εκτελεστικού Σώματος εδώκαμεν γνώμην και ψήφον, και μάλιστα κατά την εκλογήν του Προέδρου του σώματος, ήτις επροτάθη να γένη δημοσίως και παμψηφεί εις το πρόσωπον του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου, εγώ αντεπρότεινα να θέσωμεν τρεις υποψηφίους τουλάχιστον εις τρεις διαφόρους κάλπας και διά μυστικής ψηφοφορίας να εκλέξωμεν τον Πρόεδρον…Αλλ’ όμως η γνώμη των περισσοτέρων υπερίσχυσε, και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ανεδείχθη Πρόεδρος του Εκτελεστικού.

Πηγή: Γεώργιος Ψύλλας, Απομνημονεύματα του βίου μου, Νικ. Κ. Λούρος (εισαγ.), Ελ. Γ. Πρεβελάκης (εισαγ. και σημ.), Ακαδημία Αθηνών, Αθήναι, 1974, σ. 76.

Εκστρατεύσαμε και εκατεβήκαμε εις το Άργος, επήραμε και τον Κιαμίλμπεη και ένα παιδί του Κιαμίλμπεη. Σαν εκατεβήκαμε στο Άργος ευρήκαμε την πολιορκία πολύ καλά. Η Μποβολίνα με τον αδελφόν της εφύλαγε το μπλόκο. Εκεί που εσυνάχθημεν ήλθαν από Ύδρα, Σπέτζαις, Πελοπόννησο, να κάμωμε Κυβέρνησι. Της ίδιαις ώραις απεφασίσαμε να κάμωμε ρεσάλτο εις τ' Ανάπλι˙ εκείναις ταις ώραις εκαβάλικα να πάγω ς' τους μύλους να ιδώ τα καράβια, εις τον δρόμο μ' έρριξε τ' άλογο και ήμουν άρρωστος. Έκαναν το συμβούλιο να γενή το ρεσάλτο. [...] Η γνώμη μου δεν ήτον. Μου είπαν σαν ησαι ανείμπορος κάτζε˙ οι αδελφοί μου πάνε να σκοτωθούν και εγώ να κάτζω;

Πηγή: Θεόδωρος Γ. Κολοκοτρώνης, Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Γ. Τερτσέτης (επιμ.), Αθήνησι, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σ.86.

Εσυμβουλευθήκαμε να κάμωμε Κυβέρνησι˙ εφιλονεικήσαμε κάμποσο, πού να γένη η Συνέλευσις. Τότε έκαμαν τα στρατεύματα οπού ήταν εκεί μια αναφορά, και μου εζητούσαν να τους δώσω την άδεια να σκοτώσουν τους προύχοντας˙κάποιος τους είχε ερεθίσει λέγωντάς τους, ότι δεν θέλουν να κάμουν Συνέλευσι, και έτζι γελούν τον Κόσμο˙ εσηκώθηκα το μεσημέρι και επήγα και τους είπα˙ τι κάμνετε αυτού; κάμετε τον όρκο, διότι τούτο έχουν να σας κάμουν, και έπειτα πηγαίνετε εις ένα μέρος διά να αρχίσετε την Συνέλευσι˙ τους επήρα εις την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, έκαμαν τον όρκον, και έτζι έπαυσε αυτός ο χόχλος του λαού. Έτζι οι πολιτικοί επήγαν εις την Πιάδα (Επίδαυρον), και αρχίνησαν να κάμουν τους Νόμους, και οι Στρατιωτικοί επήγαμεν εις την Κόρινθον.

Πηγή: Θεόδωρος Γ. Κολοκοτρώνης, Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Γ. Τερτσέτης (επιμ.), Αθήνησι, Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως, 1846, σ. 88.